Ο ΠΕΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΦΟΒΟΣ μέρος 2

Το παρόν απόσπασμα προέρχεται από τον Πλατωνικό διάλογο 'Φαίδων ή περί ψυχής'.
Είναι πολύ απλοϊκά δοσμένο, αφού το μετατρέψαμε από τη μορφή του διαλόγου όπως είναι στο πρωτότυπο, σε πρώτο πρόσωπο και σε περίληψη, ώστε να γίνουν κατανοητές οι ιδέες του Σωκράτη όσον αφορά την κάθαρση και τον τελικό προορισμό της ψυχής. Αλλά και για ποιο λόγο αρνήθηκε την βοήθεια των μαθητών του, αφού την ύστατη στιγμή του δόθηκε η ευκαιρία να δραπετεύσει και να γλυτώσει τον θάνατο. Περιττό να πούμε ότι τα ηθικά διδάγματα που μπορούν να εξαχθούν από αυτό το κείμενο είναι πάρα πολλά, αλλά θα πούμε τούτο: ίσως πάνω σ' αυτές τις ιδέες να στηρίχθηκε ο χριστιανικός μοναχισμός. Εάν κάνουμε λάθος παρακαλούμε να μας συγχωρήσετε.
Οι παρενθέσεις ( ) είναι δικές μας για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου. Εάν σας αρέσει το παρακάτω κείμενο, αυτό που θα θέλαμε να σας προτείνουμε είναι να προμηθευτείτε αυτό το βιβλίο του Πλάτωνα, γιατί η μελέτη της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας μόνο καλό μπορεί να μας κάνει.

"Αν δεν πίστευα πως θα πάω κοντά σε άλλους Θεούς που είναι σοφοί και καλοί, όπως επίσης κοντά σε ανθρώπους που πέθαναν και είναι καλύτεροι από τους εδώ, θα ήμουν άδικος να μην αγανακτώ με το θάνατό μου.
Τώρα όμως να είμαστε βέβαιοι ότι ελπίζω να φτάσω κοντά σε ανθρώπους αγαθούς. Και αυτό ίσως να μη το ισχυριζόμουν με βεβαιότητα. Ότι όμως θα πάω κοντά σε Θεούς δεσπότες που είναι πολύ αγαθοί, να είστε βέβαιοι ότι θα το ισχυριζόμουν απόλυτα.
Νομίζω πως εύλογα ένας άνθρωπος που πέρασε τη ζωή του φιλοσοφώντας, θα έχει το θάρρος την ώρα που πρόκειται να πεθάνει, να ευελπιστεί πως εκεί που θα πάει, θα βρει τα μεγαλύτερα αγαθά.
Κινδυνεύουν να ξεχάσουν οι άλλοι άνθρωποι, πως, όσοι επ’άξια και με τον ορθό τρόπο καταπιάνονται με την φιλοσοφία, με τίποτ’ άλλο δεν ασχολούνται παρά με το να πεθαίνουν και να είναι νεκροί.
Αν αυτό αληθεύει, θα ήταν παράλογο σ’όλη τους τη ζωή να επιδιώκουν μόνο αυτό το πράγμα και όταν έλθει η ώρα του θανάτου, να αγανακτούν που θα πεθάνουν.
Ο κόσμος όμως δεν έχει αντιληφθεί με ποιον τρόπο πεθαίνουν, όπως επίσης για πιο λόγο τους αξίζει ο θάνατος -και ποιος θάνατος- στους γνήσιους φιλοσόφους.
Παραδεχόμαστε πως ο θάνατος είναι κάτι: είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Θάνατος σημαίνει να είναι το σώμα χωριστά από τη ψυχή, και η ψυχή να μείνει μόνη της, χωριστά από το σώμα.
Το χαρακτηριστικό του φιλοσόφου δεν είναι να ενδιαφέρεται για τις καλούμενες ηδονές, όπως είναι το φαΐ, το πιοτό και οι σαρκικές απολαύσεις. Ούτε η απόκτηση ακριβών ενδυμάτων και υποδημάτων, αλλά ούτε και οποιουδήποτε άλλου είδους καλλωπισμού του σώματος.
Αυτά ο φιλόσοφος τα περιφρονεί, και η φροντίδα ενός τέτοιου ανθρώπου δεν πρέπει να αναφέρεται στο σώμα, αλλά στην ψυχή. Άρα ο φιλόσοφος αποχωρίζει όσο μπορεί την ψυχή από την επικοινωνία της με το σώμα. Φαίνεται λοιπόν στον υπόλοιπο κόσμο ότι αυτός που δεν μετέχει στις ηδονές και τις απολαύσεις του σώματος , και άρα δεν βρίσκει καμία ευχαρίστηση, δεν αξίζει να ζει. Και αφού δεν αξίζει να ζει τείνει συνέχεια προς τον θάνατο αφού δεν φροντίζει καθόλου για τις ηδονές που τις προκαλεί το σώμα.
Ποιο από τα δύο, το σώμα ή την ψυχή μπορούμε να πάρουμε ως συνεργάτη για να αποκτήσουμε φρόνηση; Και πότε η ψυχή αγγίζει την αλήθεια;
Εάν ζητήσουμε τη συνδρομή του σώματος δια μέσω των αισθήσεων που διαθέτει και όπως έχουν πει και οι ποιητές ότι ούτε βλέπουμε ούτε ακούμε με ακρίβεια, πόσο μάλλον δε και με τις υπόλοιπες, τότε γίνεται φανερό ότι το σώμα εξαπατάται από αυτές.(τις αισθήσεις)
Με την σκέψη όμως περισσότερο απ’ όλα τα’ άλλα, της φανερώνεται (της ψυχής) κάποιο μέρος της πραγματικότητας. Σκέπτεται δε καλύτερα αυτός που τίποτα δεν παρενοχλεί την σκέψη του, όπως είναι τα ακούσματα, τα θεάματα, οι πόνοι, και οι ηδονές. Και η ψυχή του κλεισμένη στον εαυτό της, και όσο το δυνατόν μη έχουσα επικοινωνία με αυτά που ορέγεται το σώμα, προσπαθεί να γνωρίσει την πραγματικότητα. Επομένως η ψυχή του φιλοσόφου περιφρονεί τις ορέξεις του σώματος και απομακρύνεται από αυτό και επιδιώκει να είναι μόνη της. Οπότε όποιος προετοιμασθεί (ψυχικά) να εξετάσει κάποια ουσία δια μέσω της διανοίας του, αυτός μπορεί να φτάσει πλησιέστερα στη γνώση αυτής της ουσίας. Ώστε όποιος κάνει αυτή τη διανοητική προσέγγιση πιο καθαρά δια μέσω της ίδιας της νοήσεως, μπορεί να φτάσει στο κάθε τι, χωρίς να παρεμβάλουν οι αισθήσεις του σώματος. Χρησιμοποιώντας δέ την σκέψη αμιγή αφού απαλλαγεί από το σώμα και τις αισθήσεις που διαθέτει (το σώμα) , τότε μπορεί να συλλάβει με απόλυτο ειλικρίνεια τα πράγματα περισσότερο από κάθε άλλον, και θα κατακτήσει την πραγματική ουσία των πραγμάτων.
Είναι ανάγκη λοιπόν σύμφωνα με όλα αυτά οι γνήσιοι φιλόσοφοι να έχουν μία τέτοια άποψη, ώστε ξεκινώντας από αυτή που πιστεύουν πως μόνο μια τέτοια προϋπόθεση για έρευνα, μπορούν να βρουν το δρόμο προς ένα λογικό τέρμα. Διότι όσο εξακολουθούμε να έχουμε το σώμα και η ψυχή είναι ενωμένη με αυτό (δηλ. να επηρεάζεται από τις ανάγκες του σώματος), ποτέ δε θα κατορθώσουμε να αποκτήσουμε σε ικανοποιητικό βαθμό αυτό το οποίο επιθυμούμε να φτάσουμε.
Και όσο ζούμε θα πλησιάζουμε κατά το δυνατόν τη γνώση αν δεν είμαστε προσκολλημένοι στην υλική φύση του, παρά μόνο κατ’ ανάγκη, ώστε να μείνουμε καθαροί απ’ αυτό μέχρι να μας απαλλάξει από αυτό ο Θεός ο ίδιος.
Και έτσι καθώς θα είμαστε καθαροί απαλλαγμένοι από την αφροσύνη του σώματος, θα γνωρίσουμε την αντικειμενική πραγματικότητα. Επομένως αν αυτά είναι σωστά, υπάρχει μεγάλη ελπίδα η τωρινή αποδημία μου (προς τον θάνατο) που μου έχει προσταχθεί (από τους Αθηναίους και τους δικαστές), να γίνει με καλές προσδοκίες, αλλά και για κάθε άνθρωπο που έχει προετοιμάσει το πνεύμα του και είναι πια καθαρό.
Η κάθαρση συμβαίνει να είναι αυτή που από παλιά λέγεται, ότι δηλαδή είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα και αυτή να κλείνεται στον εαυτό της και να ζει και τώρα και έπειτα ανεξάρτητη και απελευθερωμένη από το σώμα. Αυτή την απελευθέρωση επιδιώκουν συνέχεια αυτοί που φιλοσοφούν ορθά, και αυτός ο σκοπός απασχολεί τους φιλοσόφους: η λύση και ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα.
Ώστε θα ήταν γελοίο ένας άνθρωπος που προετοιμάζεται σε όλη του τη ζωή να είναι κοντά στο θάνατο, και όταν έλθει η ώρα του θανάτου αυτός να αγανακτεί και να μη θέλει να πεθάνει.
Οι ορθώς φιλοσοφούντες στην πραγματικότητα προετοιμάζονται να πεθάνουν και ο θάνατος ελάχιστα τους φοβίζει, σε σύγκριση με τους άλλους κοινούς ανθρώπους. Αυτοί που αγανακτούν που κάποια στιγμή στο μέλλον θα πεθάνουν, δεν είναι βέβαια φιλόσοφοι, αλλά φιλοσώματοι, φιλοχρήματοι και φιλόδοξοι.
Οπότε αυτό που λέγεται ανδρεία ταιριάζει σε ανθρώπους που έχουν αυτές της αρχές.(της εγκράτειας, της φρόνησης, κ.τ.λ.). όπως επίσης και η σωφροσύνη, δηλαδή το να μην πτοείται κανείς από τις επιθυμίες και να φέρεται κόσμια.
Αν προσπάθησα σωστά τόσα χρόνια, θα το μάθω αν θέλει ο Θεός όταν θα πάω ‘εκεί’ αφού η ώρα πλησιάζει.(να πιω το κώνειο).
Αυτά έχω να πω, για πιο λόγο δεν δυσανασχετώ που εγκαταλείπω τα εγκόσμια, αλλά πιστεύω ότι και εκεί θα συναντήσω αγαθούς αφέντες και καλούς φίλους."

ΣΩΚΡΑΤΗΣ

Για την δημοσίευση αυτού του κειμένου χρησιμοποιήσαμε το "Φαίδων ή περί ψυχής " του Πλάτωνος των εκδόσεων ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ < ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ> σε μετάφραση Ι.Κ. Αθανασοπούλου.