Εδώ και τρεις δεκαετίες έχει εξελιχθεί σε έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδος, καθώς συνδυάζει την γραφικότητα των Κυκλάδων με την σύγχρονη διασκέδαση.
Μία από τις σπουδαιότερες μορφές της Ελλάδος, στην αρχαϊκή εποχή, ήταν ο ιαμβογράφος και λυρικός ποιητής Αρχίλοχος, που έζησε στο πρώτο μισό του 7ου αιώνα π.Χ.
Η Πάρος είναι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδικού πολιτισμού. Τα πρώτα ίχνη της ανθρωπινής παρουσίας εντοπίζονται στην πρωτοκυκλαδική εποχή (3.200 - 2.300 π.Χ.). Έχουν εντοπιστεί πολλά νεκροταφεία αυτής της εποχής, που μαρτυρούν την ύπαρξη σημαντικών εγκαταστάσεων στο νησί. Οι πιο πολλές θέσεις βρίσκονται παραθαλάσσια στον Δρυό, στον Κάμπο, στον Πύργο, στη θέση Πλαστηράς, και στον κόλπο της Παροικιάς, στις τοποθεσίες Δήλιο και Φράγκικο Κάστρο. Στη σημερινή Παροικιά,-την πρωτεύουσα της Πάρου- άκμασε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδικού πολιτισμού -τέλη 3ης αρχές 2ης χιλιετίας π.Χ.- (φωτο-1), το οποίο κατά τη μέση και ύστερη εποχή του Χαλκού (2η χιλιετία π.X.) εξελίχθηκε σε σπουδαίο εμπορικό λιμάνι.
Φωτο-1 (η ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού το 1899 στη θέση Κάστρο στη Παροικιά δίπλα από το ναό του αγίου Κωνσταντίνου)
Στον κόλπο της Nάουσας ξεχωρίζουν στην περιοχή Kουκουναριές, ένας ψιλός λόφος (φωτο-2)που κατοικήθηκε κατά την τελευταία μυκηναϊκή περίοδο και καταστράφηκε από σεισμό. Εδώ ιδρύεται αργότερα γεωμετρικός οικισμός στον οποίο η ζωή συνεχίζεται και τον 6ο αι. π.X.
Φωτο-2 (αυτή η καταπληκτική αεροφωτογραφία είναι δανεισμένη από τον ιστότοπο-αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου- http://media.yen.gr/atlas/thesi.asp?idthesis=353 )
Δυστυχώς ελάχιστες ιστορικές πληροφορίες έφτασαν ως τις μέρες μας από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και η σημαντικότερη είναι αυτή του Στράβωνα στο 10ο βιβλίο των "Γεωγραφικών" του που λέει τα εξής:
"...μετά δέ ταύτην, Νάξος και Άνδρος αξιόλογοι, και Πάρος. Εντεύθεν ην Αρχίλοχος ο ποιητής. Υπό δέ Παρίων εκτίσθη Θάσος και Πάριον εν τη Προποντίδι πόλις. Εν ταύτη μεν ουν ο βωμός λέγεται, θέας άξιος, σταδιαίας έχων τας πλευράς . Εν δέ τη Πάρο , η Παρία λίθος λεγομένη, αρίστη προς την μαρμαρογλυφίαν."
Επίσης από τον Στέφανο Βυζάντιο (τέλη του 5ου - μέσα του 6ου μ.Χ. αιώνα), στο έργο του "ΕΘΝΙΚΑ" αναφέρει τα εξής για την Πάρο:
"...νήσος ην και πόλιν, Αρχίλοχος αυτήν καλεί εν τις Επωδείς**.Ώκειτο δέ το μεν πρώτον υπό των Κρητών και τινων Αρκάδων ολίγων. Τούνομα μεν λέγεται υπό Πάρου του Παρασίου , ανδρός Αρκάδος..."
-**(έργο του Αρχίλοχου)
Από την Πάρο προέρχεται και το γνωστό "ΠΑΡΙΟ ΧΡΟΝΙΚΟ" Το χρονικό περιλαμβάνει 134 στίχους σε τρεις ξεχωριστές στήλες και αποτελεί χρονολογικό πίνακα γέννησης ή θανάτου των σπουδαιότερων πνευματικών ανθρώπων της ελληνικής αρχαιότητας από την περίοδο του Κέκροπα το 1582 π.Χ. μέχρι το 264 π.Χ.
Το 1627 ανακαλύφθηκαν δύο από τα τρία τμήματα της ενεπίγραφης τής στήλης στο κάστρο της Παροικιάς και μεταφέρθηκαν στη Σμύρνη από κάποιο αρχαιοκάπηλο που το όνομά του ήταν Σάμψων. Στη συνέχεια τα τμήματα αυτά αγοράστηκαν από τον λόρδο Arundel και αργότερα δωρήθηκαν στο μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης όπου και φυλάσσονται έως σήμερα.
Το 1897 στη θέση Θόλος της Παροικιάς, αποκαλύφθηκε το τρίτο τμήμα της στήλης, και σήμερα εκτίθεται στο μουσείο της Πάρου
Χρονολογείται στον 3ο π.Χ.αιώνα και χαράκτηκε από κάποιον Πάριο λόγιο, και μας αποδεικνύει ότι η Πάρος ήταν ένα από τα κέντρα του πνευματικού και καλλιτεχνικού πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδος.
-Λίγα λόγια για τον Αρχίλοχο-
Η γέννησή του τοποθετείται γύρω στο 680 π.Χ.και ο θάνατός του γύρω στο 630 π.Χ. και ήταν ο πρώτος λυρικός ποιητής της αρχαιότητας. Ο πατέρας του λεγόταν Τελεσικλής, πολίτης από ξακουστή γενιά. Η μητέρα του λεγόταν Ενιπώ και ήταν από τη Θράκη. Ο παππούς του, από την πλευρά του πατέρα του λεγόταν Τέλλης. Ο Τέλλης μαζί μα μια ιέρεια, την Κλεόβοια, εισήγαγε την λατρεία της θεάς Δήμητρας στην Θάσο. (Ο ναός της θεάς Δήμητρας στην Πάρο είχε γίνει ονομαστό κέντρο στις Κυκλάδες και σ' όλο το Αιγαίο).
Ο Αρχίλοχος έζησε πολυτάραχη ζωή και αναγκάστηκε να γίνει μισθοφόρος. Πολέμησε στην Ιωνία, στη Θράκη, στη Μακεδονική Τορώνη και στην Εύβοια. Σκοτώθηκε πολεμώντας τους Νάξιους, χωρίς να γνωρίζουμε ακριβώς αν ο Νάξιος Κόρακας τον σκότωσε στη Νάξο ή στην αποικία της, που βρισκότανε στη Θράκη. Παρ'όλ'αυτά, οι Πάριοι εκτιμώντας τη μεγάλη του προσφορά, του αφιέρωσαν ένα ναόμορφο κτίσμα, το Αρχιλόχειο, για την απόδοση τιμών.(Φωτο-3)
Φωτο-3 Ιωνικό κιονόκρανο από το Αρχιλόχειο, τελευταίο τέταρτο του 6ου π.Χ. αιώνα με επιγραφή του 4ου π.Χ.αιώνα που λέει τα εξής:
- ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ ΠΑΡΙΟΣ ΤΕΛΕΣΙΚΛΕΟΣ ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ
ΤΟ ΔΟΚΙΜΟΣ ΜΝΗΜΗΙΟΝ Ο ΝΕΟΚΡΕΩΝΤΟΣ ΤΟΔΕΘΗΚΕΝ -
Το ποιητικό έργο του Αρχίλοχου δεν σώθηκε παρά μόνο λίγα αποσπάσματα, εκ των οποίων κάποια είναι πολύ σημαντικά. Ένα εξ αυτών έχει να κάνει με τον όρο "ΠΑΝΕΛΛΗΝΕΣ" που είχε απασχολήσει - αλλά και απασχολεί - τον φιλολογικό κόσμο. Δηλαδή, για το πότε ο όρος Ελλάς και Έλληνας είχε επικρατήσει σε όλο τον ελληνικό τότε κόσμο, κάτι που ο Θουκιδίδης θήγει στην εισαγωγή του συγγραφικού του έργου. (Υπάρχει στον Όμηρο ο όρος "ΠΑΝΕΛΛΗΝΕΣ" στη ραψωδία Β' στχ 530 αλλά κάποιοι τον θεωρούν ακόμα και σήμερα νόθο). Άρα το απόσπασμα του Αρχίλοχου αποκτά αυτόματα μεγάλη σημασία και είναι το εξής:
"...Ως Πανελλήνων οϊζύς ες Θάσον συνέδραμεν..." (Ed.52)
Υπάρχει και ένα άλλο απόσπασμα, που απασχόλησε κυρίως τους αστρονόμους και έχει να κάνει με μία έκληψη ηλίου και είναι το εξής:
"... Ζεύς πατήρ Ολυμπίων εκ μεσημβρίης έθηκε νύκτ' αποκρύψας φάος ηλίω λάμποντι· λυγρόν δ' ήλθ' επ' ανθρώπους δέος." (Εd.74)
Αυτή η έκληψη ηλίου, σύμφωνα με τους αστρονόμους συνέβει στις 6 Απριλίου του 648 π.Χ. Θα κλείσουμε αυτό το μικρό αφιέρωμα, προσπαθώντας να σκιαγραφίσουμε τον άνθρωπο Αρχίλοχο μέσα από την εισαγωγή ενός ελεγειακού ποιήματος και είναι το εξής:
" Ειμί δ' εγώ θεράπων μεν Ενυαλίοιο άνακτος,
και Μουσέων ερατόν δώρον επιστάμενος..."
" Εγώ είμαι υπηρέτης του βασιλιά Ενυάλιου**,
και στων Μουσών τα αγαπημένα δώρα είμαι ειδικός..."
** επίθετο του θεού Άρη.