Φωτο-23
Φωτο- 24
Φωτο-25
Φωτο-26
Φωτο-27
Φωτο-28
Κατά τον 14ο και 13ο αι π. Χ. η Γρόττα εξελίσσεται στο μοναδικό ίσως κέντρο του νησιού. Η μετατόπιση αυτή του κέντρου βάρους οφείλεται μάλλον στη γεωγραφική θέση της Γρόττας, που την καθιστά σταθμό επικοινωνίας των μυκηναϊκών κέντρων της ηπειρωτικής Ελλάδας με την Ανατολή. Στα μέσα του 13ου αι. π.Χ., μετά την καταστροφή της πόλης από σεισμό ή άλλη αιτία, μία νέα πόλη επάνω στην παλαιά έχει διαφορετικό προσανατολισμό και επεκτείνεται νότια και ανατολικά. Η μυκηναϊκή ακρόπολη μετατοπίζεται στο Κάστρο και η κάτω πόλη καταλαμβάνει την παράκτια περιοχή, η οποία μετά το 1200 περ. π.Χ. τειχίζεται.
Οι χωροταξικές αλλαγές σχετίζονται με τις γενικότερες μεταβολές που σημειώνονται
και πάλι στην περιοχή του Αιγαίου και με τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται
με την κατάρρευση των μυκηναϊκών ανακτορικών κέντρων. Τα ευρήματα από
τον οικισμό της Γρόττας και τα νεκροταφεία του, στα Απλώματα και στα Καμίνια,
υποδεικνύουν εύπορη κοινωνία, με χαρακτήρα λιγότερο μυκηναϊκό σε σχέση με
το παρελθόν, που ενσωματώνει στοιχεία και χαρακτηριστικά από την Αττική, την
Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο.
Στους Πρωτογεωμετρικούς και Γεωμετρικούς χρόνους (1050-700 π.Χ.) το «άστυ» της Νάξου καταλαμβάνει τη θέση της σημερινής πόλης. Η θέση του οικισμού της Γρόττας χρησιμοποιείται ως χώρος ταφής, παράλληλα με τα άλλα νεκροταφεία που αναπτύσσονται στις παρυφές του άστεως (Πλίνθος, Απλώματα, Νότιο Νεκροταφείο). Ταφικοί περίβολοι για τα διάφορα γένη στη Γρόττα στη διάρκεια του 9ου αι. π.Χ. παρέχουν ενδείξεις για την απόδοση τιμών σε προγόνους ως ιδρυτών-ηρώων. Προς τα τέλη του 8ου αι. π.Χ. τύμβος καλύπτει τέτοιους περιβόλους πλάι στα κατάλοιπα του μυκηναϊκού τείχους.